Kayayee – kobiety tragarze
Serdecznie pozdrawiam z Ghany! Czas ucieka, a za mną już prawie miesiąc nauki w szkole podstawowej im. Charles Lwangi. Ale przecież nie samą szkołą człowiek żyje …
Już na drugi dzień po moim przyjeździe do Ghany, s. Sabine i s. Agatha zabrały mnie na spotkanie, którego inicjatorami były lokalne organizacje pozarządowe NGO. Wtedy to po raz pierwszy spotkałam się z tym terminem: kayayee – kobiety tragarze.
Kobieta Kayaye (l.poj) to tak naprawdę powszechne zjawisko w Afryce kryjące się pod różnymi nazwami. Za tym terminem kryją się tysiące młodych dziewcząt, czasem jeszcze dzieci oraz kobiet w Ghanie, które pracują jako tragarze na placach targowych większych miast. Noszą na swoich głowach blaszane wiadra lub kosze załadowane zakupami innych ludzi biorąc za swoje usługi drobną opłatę.
Nie jest to jednak nowy fenomen, sięga on bowiem czasów kolonialnych, kiedy to głównie praktykowany przez starsze kobiety, był sposobem na zgromadzenie środków na przetrwanie wobec wysokiego bezrobocia. Następnie symbolem tego zjawiska stali się młodzi chłopcy pchający przez targi wyładowane towarem wozy. Z kolei w latach 1970 symbolem znowu stały się młode dziewczęta, które godziły się na niższą zapłatę.
Tyle z historii bo przecież żyjemy dniem dzisiejszym, a rzeczywistość tych młodych dziewcząt jest trudna. Kobiety w Afryce często dźwigają ciężkie rzeczy na głowach, co wciąż wprawia mnie tutaj w zdziwienie, a czasem zakłopotanie. Problem jednak w tym, że za swoje usługi otrzymują tragicznie niskie wynagrodzenie, jednocześnie owy „szybki zarobek” jest dla nich (i ich rodzin) na tyle kuszący, że spędzają na targach całe dnie. Jak w takim rytmie znaleźć czas na szkołę? Pytanie czy ich rodziny, otrzymawszy szybkie pieniądze, w ogóle chciałyby swoje pociechy do szkoły wysłać. I tu otwiera się kolejny problem bo kobiety kayayee to kobiety bez kwalifikacji, którym ciężko odmienić swój własny los.
To tylko wierzchołek góry lodowej. Widmo „szybkiego zarobku” jest motywem migracji młodych dziewcząt ze wsi do miast, gdzie oderwane od rodziny są zdane same na siebie. Niski zarobek i brak kwalifikacji to brak możliwości zmiany swojej przyszłości, do tego w niektórych przypadkach dochodzi wykorzystywanie seksualne, narkotyki czy alkohol.
Na rzecz kobiet działa wiele różnych organizacji, nie wszystkie jednak są uczciwe i nie zawsze warto od razu przesyłać na konto tych organizacji pieniądze. Bo i wokół tego kręci się biznes. Na spotkaniu, na które zabrały mnie Siostry byli przedstawiciele tej uczciwej strony. Zebrali w sali młode dziewczyny kayayee i te narażone na to zjawisko. Zmotywowali słowem, ostrzegli, że zmiany łatwo nie przychodzą, a kluczem do sukcesu będzie samodyscyplina i wreszcie – zaoferowali konkretną pomoc, rozdali kontakt do siebie i dali szansę na inne życie. I jeszcze nakarmili.
Czasami razem z siostrami jadę na targ w Tamale. Jednego razu kupując paprykę stanęła koło nas elegancka młoda kobieta, a tuż za nią … dziecko w wieku około 8 lat, dźwigające na swojej głowie zakupy owej kobiety. Był środek tygodnia, środek dnia. Czemu to dziecko nie jest w szkole? I jaką czeka je przyszłość?
Aneta Rzepecka
